Niet omdat God niet bestaat, maar omdat hij geen antwoord geeft. Dat zijn verschillende zaken. Hoewel zelf niet gelovig, erger ik me nogal eens aan hoe simplistisch sommige atheïsten religie afschilderen. Alleen kinderen - en die atheïsten, blijkbaar - zien bidden als een soort direct lijntje naar God, waar je je boodschappenlijstje kunt doorgeven. Zo werkt het helemaal niet.
Volgens mij zijn veel atheïsten altijd nog op een kinderlijke manier religieus. Dan heb ik het vooral over de hedendaagse, oppervlakkige consument, die meteen en altijd op zijn wenken wil worden bediend, en gelooft in de maakbaarheid van de wereld. Als-ie niet meteen krijgt wat-ie wil (bijvoorbeeld van de politiek), wordt-ie wrokkig. Hij denkt autonoom en zelfstandig te zijn, maar hij zoekt dringend naar een vaderfiguur (kijk naar de opkomst van autoritaire leiders wereldwijd). Deze moderne ongelovige is vervuld van angst en boosheid, en verlangt naar Verlossing - zoals ook zijn religieuze voorvader dat deed. Alleen weet de moderne ongelovige dat er geen hemel is, en waant zich daarom superieur aan zijn religieuze medemens, want die gelooft nog in sprookjes. Ondertussen zoekt hij zelf even krampachtig - misschien zelfs nog wel meer - naar verlossing, maar dan in zijn eigen leven. Hij koopt zich suf, is verslaafd aan status, gaat naar retraitekampen en yoga, laat zijn gezicht straktrekken, gaat trollen op internet, reist naar Australië; alles om zijn eigen onrust en leegte maar niet te voelen.
Het gebed daarentegen, staat juist voor leegte. En dat is precies de meer volwassen religieuze houding. Daar is God geen vaderfiguur, die al je wensen vervult. God staat voor een perfectie, die niet van deze wereld is, maar wel nastrevenswaardig. De leegte nodigt precies uit tot zelfreflectie, tot een vertraging van de tijd, tot jezelf voelen, je verdriet, kwetsbaarheid en wanhoop ook - alles waar moderne mensen liever voor weglopen. Zo schenkt God een bepaalde rust, juist door zich niet te tonen. Denk aan hoe in Islam, en in verschillende christelijke tradities, God bewust wordt afgebeeld als een leegte. De moderne atheïst zegt dan: ja, maar dan bestaat-ie toch gewoon niet? Maar het is zo veel meer subtiel dan dat. Je zou kunnen zeggen dat God aanwezig is in zijn afwezigheid. Dat klinkt paradoxaal, maar dat is het niet. Vergelijk het met een geliefde, die ver weg is, misschien zelfs is overleden, maar juist in zijn afwezigheid nog altijd heel nabij. Je praat zelfs met die geliefde, in gedachten. Je stort je hart bij hem of haar uit. Je wanhoop en verdriet krijgen een vorm - anders verstikken ze je alleen maar. En natuurlijk ben je verdrietig, omdat die ander niet terugpraat. Maar juist daardoor kun je ook van alle zeggen, wat anders misschien niet eens mogelijk zou zijn geweest. Die ander wordt een ideaaltype, een figuur bij wie je alles kwijt kan. De volmaakte vorm daarvan, komt denk ik heel dicht bij een ervaring van God.
Nu kun je zeggen: ja, maar die geliefde is misschien zelfs dood. Dus die bestaat gewoon niet meer. En ja, dat kun je inderdaad zeggen. Maar ik denk dat je dan iets van het menselijke bestaan niet hebt begrepen. De behoefte te praten, zelfs of juist met iemand die er niet meer is, is voor mij een kern van het menselijke bestaan. Dit is mijn kritiek op veel moderne atheïsten. Ze zeggen: er zijn geen sprookjes. Dood is dood. Weg is weg. Er zijn alleen feiten. Maar in zo'n wereld is de mens volledig op zichzelf terug geworpen. Eenzaam, ellendig en verdrietig. En weinig mensen zullen dat toegeven, maar ik denk dat we in een erg eenzame samenleving zitten, en dat dit veel van de huidige onrust verklaart. Wat mij betreft - en ik herhaal Nietzsche hier - is God dood. Maar ik denk dat maar heel weinig mensen beseffen wat dat precies betekent. Omdat wel te begrijpen, denk ik dat we veel welwillender moeten kijken naar religie, en religieuze praktijken zoals bidden. Al is het alleen maar om te beseffen wat we hebben verloren.