Laat ik het maar voor een laatste keer proberen, want het is idd zwak om een normale discussie op te geven.
***
Mohr : stel jij en ik emigreren samen naar Kameroen. Ik neem nu even aan dat je net zoals ik geen donkere huidskleur hebt. Stel nu dat men in Kameroen te maken heeft met een geschiedenis waarin blanke mensen zijn uitgebuit, gediscrimineerd en vernederd. Gelukkig is dat de laatste decennia steeds minder geworden, dus al met al zijn we eigenlijk best tevreden met onze nieuwe bestemming. Blanken worden - hoewel een deel van de donkere bevolking in Kameroen er niet zo veel van moet weten - nog wel hier en daar gediscrimineerd. In het ene deel van Kameroen wat meer dan het andere. Soms mondt het uit in lelijke taferelen op het voetbalveld, maar erger nog: soms ondervinden ze er ook last van in hun professionele carrières, bij het solliciteren of bij het doen van audities voor Afrikaanse films.
Elk jaar rond december zitten
Mohr en ik er echter wat droevig bij. Dan worden we namelijk herinnerd aan een jarenlange traditie in Kameroen. Een donkere man met een mijter op zijn hoofd is gedurende de decembermaand even een soort God, want hij deelt allerlei cadeautjes uit en heeft eigenlijk het beste met iedereen voor. De donkere God wordt wel altijd ondersteund door een heel leger aan kleinere, opgemaakte blanke mannetjes die figureren in de vorm van hulpjes. Blanke pieten worden ze genoemd. Slavernij bestaat inmiddels niet meer, maar we vinden het gezien de historie op z'n minst ongelukkig dat uitgerekend de donkere man als God gezien wordt en de kleine blanke hulpjes zijn dienaars zijn. We moeten ons niet zo aanstellen, zegt de donkere bevolking. Die blanke pieten zijn alleen maar blank omdat ze, wanneer ze de huizen binnen sluipen om cadeautjes af te geven, melk over zich heen krijgen van de koeien in de schuur.
Rond december lopen
Mohr en ik over straat en worden we - soms gekscherend, soms denigrerend - "blanke piet" genoemd. Het is een vervelend, terugkerend dingetje. Het liefst blijven we dan gewoon thuis. Op een dag hebben we er genoeg van. We snappen dat het een leuke traditie is die in de kern eigenlijk puur vrolijkheid en positiviteit uitstraalt. Kinderen worden blij gemaakt, families komen bij elkaar en het is feest. Toch vragen we ons af: zou de kern van het feest veranderen wanneer de kleine blanke hulpjes veranderen in kleine hulpjes met diverse kleuren op het gezicht? Het zou toch niets veranderen aan de intentie van het feest? En als het ons - want hoewel een minderheid, zijn we nog altijd een significante groep - helpt om dit op die manier te doen, dan zal het toch best een redelijk voorstel zijn? Ook onze kindjes op de basisschool hebben er immers last van. De donkere jongetjes op school beginnen onze kindjes al "blanke piet" te noemen en te lachen. Kinderen zijn keihard, maar het zijn kinderen. Dus dat vergeven we ze en in plaats daarvan richten we ons op de ouders.
Wanneer we het initiatief nemen, stuiten we echter op een enorme golf van verzet, woede en verwijten. De donkere bevolking in Kameroen is niet alleen boos dat we dit durven voor te stellen; ze vinden ons ook aanstellers en nemen het ons kwalijk dat wij ze weg zetten als racisten. Het leidt tot rellen in het noorden, in het zuiden, het wordt een politiek debat die steeds verder verhit raakt. We vragen ons af waarom. Niemand hoeft vandaag de dag zijn of haar excuses aan te bieden voor het feit dat generaties voor ons tragische dingen zijn gebeurd met onze blanke voorouders, maar kunnen ze zelfs vandaag niet een beetje rekening houden met onze gevoelens? We zeggen nergens dat zij de racisten zijn omdat ze al jarenlang het feest op die manier vieren. We geven alleen aan dat er voor
ons een racistische connotatie
in zit en dat het vooral een spetterend feest moet blijven, maar als het kan wel met andere kleurtjes. Alleen maar zodat we met z'n
allen van het feest kunnen genieten.
Kameroen raakt in een impasse over deze kwestie. Er is een groepje welwillenden die meent naar elkaar te willen luisteren. Toch is het begrip vanuit "donker" richting "blank" er niet helemaal; "donker" wil eigenlijk wel weten hoe dat nu precies zit. Waarom vindt "blank" het feest racistisch? Moet "donker" het feest nu maar anders gaan doen en een hele traditie (nou ja, hele traditie - de traditie kan precies hetzelfde blijven, maar het gaat puur om andere kleurtjes bij de poppetjes) overhoop gooien, alleen maar omdat "blank" het als racistisch ervaart? Waar zit het racisme erin?
Mohr en ik proberen uit te leggen dat we van een ras zijn die - nogmaals - generaties terug zijn uitgebuit, gediscrimineerd en vernederd. Het feit dat uitgerekend onze ras in een groot feest onder de donkere bevolking wordt uitgebeeld als hulpje voor één donkere weldoener, vinden we pijnlijk. Net zoals dat ons ras in de decembermaanden af en toe wordt weg gezet als een karikatuur.
"Donker" snapt het nog steeds niet. Zij zijn geen racisten en vieren het feest ook niet vanuit een racistische insteek.
Mohr en zijn kompanen kunnen blijven schreeuwen wat ze willen, maar voordat ze niet nog beter uitleggen waarom het racistisch is, gaat "donker" vrolijk door. Het is immers een waardevolle tradities en onze kindjes zijn altijd blij. Het is een feest voor de kids. Basta.
***
Welnu, vertel mij eens waarom jij als blanke in Kameroen geen naar gevoel zou overhouden aan dit feest en waarom je je ongehoord zou voelen. Vertel jij mij als je wilt ook eens waarom het legitiem is wanneer men in Kameroen voorbij gaat aan ons gevoel door te stellen dat zij een traditie hebben die strikt onveranderd moet blijven. En als men best bereid is de traditie hier en daar aan te passen, vertel mij dan ook eens of je het logisch zou vinden wanneer ze - zonder allerlei verdere analyses en rationalisering van het hele gebeuren - alsnog ter discussie zouden stellen of onze perceptie van de racistische aard van de blanke pietjes wel klopt.
