Dan ben ik wel benieuwd waarom je dat vind. Voor mij is dat onderscheid juist compleet irrelevant geworden.
Sociale zekerheden zijn een gegeven in Nederland. Je can een discussie hebben over de mate/grootte er van, maar geen partij die ze zal afschaffen. Traditioneel Links heeft gewonnen.
Een zekerheid? Dan hebben we inderdaad een volstrekt andere visie. In mijn optiek heeft de kredietcrisis van 2008 - en vooral de onmogelijkheid daarna om meer zekerheid in te bouwen - wel duidelijk gemaakt dat sociale zekerheid in het huidige politieke klimaat niet bestaat. We leven in een systeem met snel groeiende ongelijkheid, vooral omdat kapitaal en bezit meer rendeert dan arbeid (zie Piketty). De gevolgen? Een kleine groep superrijken, een onderklasse van arbeiders die werken op of zelfs onder het minimumloon, onder ondenkbare omstandigheden (post, schoonmakers, postorderbedrijven als Amazon etc.). En een middenklasse die ofwel aardig meedoet, of het steeds zwaarder krijgt - afhankelijk van toevallig huizenbezit (want bezit is heilig). We leven in een samenleving waarin kapitaalaccumulatie het allerbelangrijkste is - en we hebben niet eens meer door hoe we erdoor worden uitgehold. Baanzekerheid is verdwenen, vast contract is een luxe geworden, steeds meer mensen leven als ZZP'er, waar héél veel verborgen armoede is. We worden geacht flexwerkers te zijn, en alles aan te kunnen, het aantal burn outs is het afgelopen decennium geëxplodeerd. Evenals de angststoornissen onder jonge twintigers, die van jongs af aan mee krijgen te moeten presteren. Ooit sterke sociale voorzieningen, zoals zorg of sociale woningbouw, zijn steeds verder afgebroken. Wie nu midden twintig is, en geen rijke ouders heeft, kan fluiten naar een huis. Koophuis al helemaal niet, en huurhuis (bijna altijd in de particuliere sector) is ook steeds moeilijker te betalen. Ik kan zo wel een tijdje doorgaan, maar je begrijpt wat ik bedoel. Laat ik maar niet beginnen over de blijvende ongelijkheid tussen man en vrouw.
Vrijheden en gelijkheid van minderheden is gegarandeerd. Je can een discussie hebben over speciale rechten van Religie (iets dat religie nog altijd heeft: of dat nu Christelijk, Moslim or Judeaism is) en of dat terecht is. Maar gelijkheid is gegarandeerd en geen partij die daar tegen vecht (met uitzondering sommige religieuze partijen). Traditioneel linkse en religieuze partijen hebben gewonnen.
We leven in een land waar inmiddels zo'n beetje dertig zetels beschikbaar zijn voor partijen die openbaar racistisch zijn. Wilders wil 'minder islam', en rept over 'tsunami' en 'deportatie'. Baudet spreekt over 'homeopathische verdunnig'. Da's éénvijfde van het electoraat. Maar daarnaast zien we hoe traditionele partijen, de VVD voorop, meebuigen met dit sentiment. We zien de gevolgen in de samenleving, zoals systematische discriminatie op de arbeidsmarkt, haatcampagnes op twitter en sites als Geenstijl en DDS. Langzaam maar zeker sijpelt het ook juridisch door, zoals de rechtspositie voor vluchtelingen en zelfs statushouders. Het publiek wordt wijsgemaakt dat sociale voorzieningen in de knel komen door 'nieuwkomers', maar zie boven voor de echte reden. Nederlanders klagen dat vluchtelingen voorrang zouden krijgen bij sociale woningbouw - maar wie protesteert tegen de afbraak van tienduizenden huizen in de sociale woningbouw in Rotterdam? Daar is een links verhaal voor nodig.
Niemand gelooft meer dat een staats gestuurde economie kan concurreren met marktwerking (ieder land waar dit is geprobeerd is bijna kapot gegaan). Er zijn dan ook geen grote partijen die dat meer nastreven. Traditioneel Rechts heeft gewonnen.
Hey, er is één ziekenhuis failliet, drie staan op omvallen, en deze week in NRC stond nog een groot stuk hoe bijna alle ziekenhuizen het moeilijk hebben. Of een staats gestuurde economie kan bestaan of niet, is een discussie op zichzelf. Maar de discussie of de overheid op zijn minst een belangrijke rol moet spelen bij zeer kwetsbare sectoren (zorg, onderwijs etc.) lijkt mij nog altijd zeer relevant. Dat wil overigens niet zeggen dat er geen vrije-marktoplossingen zijn, ook in de zorg. Maar nu hangt het overal tussenin, met schrikbarende gevolgen.
En dan zijn er standpunten die vroeger traditioneel links waren en nu rechts zijn (denk bijvoorbeeld aan immigratie) en visa versa (denk bijvoorbeeld aan speciale behandeling religie). De gewone arbeider bestaat bijna niet meer in Nederland, en daarom de problemen die die groep had en waar Links traditioneel voor op kwam zijn nu minder relevant. En de arbeiders die ik ken stemmen al lang geen PVDA meer, dat ook al lang geen arbeiders partij meer is.
Ten eerste: die arbeiders bestaan nog volop, maar zijn onzichtbaar geworden. Ze zijn niet meer georganiseerd, bijvoorbeeld omdat ze als ZZP 'er zelf nauwelijks weet hebben van hun rechtspositie. Ten tweede: ongetwijfeld maken links en rechts een evolutie door, maar dat wil niet zeggen dat het irrelevante categorieën zijn geworden.
Voor mij is het vast houden aan Links-Rechts denken achterhaald en vertroebeld de werkelijke standpunten van de partijen die zeggen links of rechts te zijn. Het vertroebeld het debat omdat vele mensen vooroordelen hebben bij links en rechts terwijl deze vaak achterhaald zijn. We moeten kijken naar de individuele standpunten en de reden daarachter.
Dat laatste is nu precies het rechtse standpunt. Als er een flink en nog altijd zeer relevant onderscheid kan worden gemaakt tussen links en rechts, dan is het dat links meer in systemen denkt, en rechts meer in individuen. Waar rechts (vooral liberaal rechts) het als een 'individuele verantwoordelijkheid' ziet om te slagen en je eigen weg te kiezen, daar zal links wijzen op machtsverhoudingen en systeemwerking (zoals systematische discriminatie op de arbeidsmarkt). Natuurlijk heeft links zaken van rechts overgenomen (zoals meer oog voor het individu) en rechts van links (zoals een sociaal vangnet), maar dit verschil bestaat nog steeds, en is in mijn ogen (zie boven) in toenemende mate relevant.
Ik heb het dan nog niet eens over grote internationale uitdagingen, waar links en rechts tegenover elkaar moeten staan - of zouden moeten staan, als links haar verantwoordelijkheid (weer) neemt. Er is een groeiend populisme, ultranationalisme en vreemdelingenhaat (Trump, Poetin, Erdogan, nu Brazilië) waar alleen internationale solidariteit en samenwerking een antwoord op kan bieden (niet het stokpaardje van rechts - neem Baudets heiligverklaring van de 'natiestaat'). En bovenal zitten we in een milieucrisis, die volgens wetenschappelijke consensus een dramatische omvang aanneemt als we niet NU handelen. Hier zien we een duidelijk verschil tussen links en rechts. Rechts gelóóft het gewoon niet (Trump, Baudet), of probeert het via de vrije markt (emissierechten etc) op te lossen, links is (of: zou moeten zijn) voor een systematische verandering - duurzaamheid, circulaire economie etc. Overigens zie je bij ultraliberaal rechts (libertarians) ook wel interesse in dat laatste, maar dan vooralom van de overheid af te komen - terwijl links stelt dat de overheid hierin een grote en sturende rol moet hebben.
O ja, ik schrijf dit vanuit een links perspectief. Maar ik weet zeker dat je van bovenstaande ook een rechts verhaal kan maken, met `linkse dominantie in de media en universiteiten`, `de natiestaat als laatste bastion tegen internationale tirannie` etc.
Ik kan zo nog wel uren doorgaan, maar het is maandag en ik ga weer de volle werkweek in. Werken voor het zwembad van mijn CEO, kijken of er nog wat extra omzet uit dit uitgeefbedrijf kan worden geperst.