Maar dat maakt het fundamentele probleem voor niet-gelovigen er niet kleiner op.
Kijk, ik ben zelf beslist niet-gelovig. Dus voor mij is het helder dat religieuze mensen geen haar beter zijn dan welke andere mensen dan ook. En mensen hebben de neiging - ook niet-gelovigen, overigens - om het eigen gelijk te verabsoluteren, om vervolgens andersdenkenden te treiteren of zelfs de kop in te slaan. Zelfs een discussie over Zwarte Piet kan dat al triggeren.
Maar als filosoof zoek ik altijd naar een rationeel fundament. En zo ook voor moraal; wat zijn de argumenten achter onze opvattingen over goed en kwaad? En dan moet ik constateren dat dit héél erg moeilijk is, zonder een of ander godsbeeld. Iemand als Immanuel Kant is wellicht het meest ver gekomen, maar ook die heeft een fundament nodig dat buiten de rede ligt. Hij komt dan met 'geweten'; ons geweten spreekt ons aan, als wij kwaad doen of zien. Maarja, wat fundeert dat geweten? Wie heeft ons dat geweten gegeven?
Wat is goed en wat is kwaad? En wat is het morele kompas in dat soort kwesties?
Als ik de lijn doortrek die ik meen te lezen in jouw betoog, dan is het (de angst voor) een God welke het "rationele" fundament vormt voor moraal.
Maar wat is rationeel als jouw geloof je stelt dat het moreel ultiem is wanneer jij je opoffert voor de Godszaak en daarbij jezelf en anderen (de fouten in de ogen van jouw God) naar de andere wereld ploft?
Ik wil even twee zaken uit elkaar trekken; enerzijds de kwestie of mensen (in hun evolutie) ingegeven door dat wat ons onderscheidt van dieren (rationaliteit en geweten) zelfstandig in staat zijn de morele kwesties een kader te geven. Of het de angst voor een God is die vervolgens de juiste naleving hiervan borgt, of wederom de rationaliteit en het geweten...aangevuld met het feit dat vanuit de sociale controle en een consensus over gewetenszaken en een zelf gecreëerd toezicht en repressiemechanisme die borging plaats vind??!
Wat voor mij heel ernstig spreekt ten faveure van het tweede, is dat het inmiddels al een paar eeuwen ijzingwekkend stil is van Godskant. Die bliksemschicht waar jij het over hebt komt er niet. En dus zou de beweging moeten zijn dat de morele ankers steeds losser zouden moeten slaan.
Het bijzondere is echter dat, naar mijn overtuiging, die beweging eerder plaats vindt in samenlevingen waar het Geloof een grote rol speelt, dan daar waar dat niet het geval is!
Zeer interessant!
Het tweede punt; de vraag: waar komt die intelligentie die ons gegeven is vandaan..maar vooral: het geweten?!
Vind ik een veel lastigere. Maar daar komt voor mij dan de ruimte in mijn denken en vinden dat er wel degelijk een onbekende grootheid rol van betekenis kan hebben gespeeld.
Ons geweten is immers onze belangrijkste raadgever maar ook meteen onze belangrijkste repressie. Niemand die ons harder kan pakken, dan wij onszelf.
Wat dat betreft zijn we dader, rechter en hangman tegelijkertijd.
Daarvoor hebben wij geen geloof of God als moreel kompas nodig.
En dat, is een verrekte ingenieuze constructie, waar wij aan onderworpen zijn.